Ở Phần 1 mình đã viết tổng quan về tác giả Mark Minervini, và ý nghĩa của việc luôn tuân thủ kế hoạch trong đầu tư, chính cách tư duy của Mark đã giúp ông 2 lần vô địch trong cuộc thi đầu tư ở Mỹ. Mọi người có thể đọc tóm tắt phần 1 của cuốn sách “Cách tư duy và giao dịch như một nhà vô địch đầu tư chứng khoán” tại đây:

(P1) LUÔN TUÂN THỦ KẾ HOẠCH.

Đây là series mình tóm tắt sách kèm theo là áp dụng các nội dung trong sách vào TTCK Việt Nam. Mình vẫn khuyến khích các bạn mua sách về và đọc đầy đủ để có thể chiêm nghiệm tốt hơn. Tiếp sau đây là P2 của quyển sách này:

PHẦN 2: TRƯỚC TIÊN, HÃY NGHĨ ĐẾN RỦI RO

Nếu muốn kiểm soát rủi ro một cách hiệu quả nhất, bạn đơn giản phải hiểu rằng, cổ phiếu không thể tự kiểm soát chính nó. Bạn mới là người kiểm soát, vì thế bạn phải bảo vệ những đồng vốn rất khó khăn mới kiếm được. Trong giao dịch, biết được số tiền thua lỗ khi bạn sai còn quan trọng hơn cả biết được mức lãi khi bạn đúng, vì nếu bạn mất sạch tiền, cuộc chơi sẽ kết thúc. Nếu tự mãn và không cảnh giác với rủi ro, bạn sẽ không bao giờ có được thành công lớn, hoặc thậm chí mất tất cả những gì bạn đã rất khó khăn mới có được.

2.1 Thoát lệnh ở mức giá nào?

Với mỗi lệnh mua, tôi phải biết chính xác mức giá cắt lỗ nếu như mọi thứ hoạt động không theo đúng kế hoạch. Tôi định nghĩa mức giá này rõ ràng trước khi giao dịch. Không may hầu hết các NĐT không sử dụng lệnh dừng lỗ, hay tránh né sử dụng. Khi cổ phiếu họ vừa mới bán đảo chiều tăng trở lại, họ nghĩ họ sẽ không bao giờ làm điều ngu ngốc này lần nào nữa.

Điều này là vì họ nghĩ đến “lợi nhuận trước” thay vì “rủi ro trước”. Giao dịch mà không hề sử dụng lệnh dừng lỗ giống như lái xe không cần thắng. Có thể bạn sẽ né tránh được vật cản trong vài lần, nhưng nếu bạn lái xe mà không cần thắng, bạn nghĩ mình sẽ đi được bao xa trước khi gặp phải tai nạn? Khi bạn không có sự bảo vệ của lệnh dừng lỗ, bạn chắc chắn sẽ gặp phải tai nạn nghiêm trọng, vấn đề chỉ là thời gian mà thôi.

Đối với hầu hết các NĐT, sẽ rất khó khăn để bán khi gặp một khoản lỗ lớn. Thực ra mỗi khoản lỗ đều bắt đầu từ rất nhỏ. Vì thế, cách duy nhất để không gặp phải khoản lỗ lớn là phải chấp nhận khoản lỗ nhỏ trước khi nó biến thành quả cầu tuyết không thể nào kiểm soát nổi.

2.2 Bao nhiêu rủi ro là quá nhiều?

Bạn chỉ nên sử dụng mức cắt lỗ khoảng 10% hoặc thấp hơn, vì khi thua lỗ càng nhiều thì tỷ suất sinh lợi càng phải lớn để giúp bạn trở về điểm hòa vốn. Khi lỗ 5%, bạn chỉ cần mức lãi 5.26% để về điểm hòa vốn. Nếu lỗ 10%, bạn cần lãi 11% để về mức hòa vốn. Nhưng khi lỗ 40%, bạn cần mức sinh lời 67% để hòa vốn. Để lỗ 50%, bạn cần giá cổ phiếu gấp đôi (100%) để trở về điểm hòa vốn. Và nếu bạn để lỗ 90%, bạn cần tạo ra mức sinh lời 900% để hòa vốn. Mà con số 900% đối với một người để lỗ 90% là điều không tưởng.

2.3 Lựa chọn mức đặt cược dựa vào rủi ro (backing into risk)

Bạn không thể kiểm soát rủi ro khi bán, nhưng có thể kiểm soát rủi ro khi mua. Bạn có nên chịu đựng mức lỗ 25% nếu như chỉ kỳ vọng lãi 10% hay 15%? Nếu thường xuyên mua cổ phiếu với lợi nhuận cao hơn rủi ro, bạn sẽ có được thành quả tốt theo thời gian vì hệ thống giao dịch có kỳ vọng toán học dương. Nhưng nếu bạn đặt cược chống lại bản thân và chấp nhận rủi ro lớn hơn mức lãi kỳ vọng, bạn có thể đang đi tới sòng bạc.

2.4 Điều gì bạn có thể kiểm soát

Khi liên quan đến rủi ro, bản năng con người muốn kiểm soát mọi thứ. Nhưng trong đầu tư chỉ có 4 thứ bạn có thể kiểm soát được:

  • Mã nào nên mua?
  • Số lượng mua bao nhiêu (quy mô vị thế)?
  • Mua thời điểm nào (mở vị thế)?
  • Và khi nào nên bán (đóng vị thế)?

Như vậy có ba quyết định được thực hiện trước khi tham gia giao dịch và chỉ một quyết định sau khi tham gia giao dịch là có thể kiểm soát trực tiếp. Một khi bạn sở hữu cổ phiếu, bạn không thể kiểm soát liệu nó sẽ tăng hay giảm, giống như bạn không thể điều khiển thời tiết. Cổ phiếu cũng giống như thời tiết, nó sẽ diễn ra theo cách nó phải diễn ra. Điều bạn làm là nghiên cứu kỹ lưỡng, mở vị thế và hy vọng sẽ đạt được thành công nhờ những tiêu chí đúng đắn.

Và nếu mọi thứ không xảy ra theo như kỳ vọng, bạn vẫn còn một câu hỏi còn lại: Khi nào nên bán?

2.5 Những bài học trong giao dịch

Thị trường giống như một người giám sát. Bạn phạm phải sai lầm và bạn sẽ bị trừng phạt, không chỉ về tài chính mà cả về cảm xúc. Thị trường có thể cướp túi tiền của bạn và làm tan nát tâm hồn bạn. Quay trở lại thị trường sau thua lỗ và mất niềm tin là điều không dễ dàng. Nhưng có những cách để bảo vệ bạn, cho dù chiến lược giao dịch của bạn là gì đi nữa, hãy bắt đầu với hai quy tắc: luôn tuân thủ kế hoạch và hãy nghĩ đến rủi ro trước.

Nếu không thể vận dụng những nguyên tắc nền tảng này, bạn sẽ phải chú ý đến bản thân một cách cẩn thận. Chính xác thì bạn đang cố gắng hoàn thiện cái gì? Bạn muốn kiếm tiền? hay bạn muốn chứng tỏ bạn hiểu biết và thông minh hơn thị trường? Bạn xứng đáng được thành công! Nhưng chỉ là khi làm những việc đúng đắn; thị trường sẽ không thương hại sự ngu xuẩn.

Không mất vốn là điều quan trọng nhất để giành chiến thắng lớn. Là một nhà đầu cơ, thua lỗ không phải là sự lựa chọn mà bạn chọn thua lỗ bao nhiêu. Bạn sẽ gặp phải sai lầm và tất cả chúng ta đều sẽ phạm phải sai lầm. Sai lầm không phải là vấn đề một khi chúng ta có sự hiểu biết, biết cách xử lý, và rút ra bài học. Nhưng khi chúng ta bị mắc kẹt và không chịu nhúc nhích, đó là lúc mọi chuyện sẽ trở nên đáng tiếc và những vấn đề nhỏ sẽ trở thành những vấn đề lớn. Điều này không chỉ đúng trong hoạt động giao dịch mà còn trong cuộc sống.

Thành công dài hạn trên TTCK không phải là nhờ hy vọng và sự may mắn. Các NĐT chiến thắng là những người có quy tắc và kế hoạch kỹ lưỡng. Ngược lại, những nhà giao dịch thua lỗ không hề có bất cứ quy tắc nào, hoặc nếu có, họ cũng không tuân thủ nó.

Nên nhớ, hãy luôn nghĩ đến rủi ro đầu tiên trong giao dịch. Đây là chìa khóa quan trọng giúp bạn còn ở trong cuộc chơi. Không có kỷ luật, không thống nhất, và thiếu tập trung sẽ khiến bạn bị loại bỏ ra khỏi cuộc chơi hoặc thậm chí phá sản.