* Viết tắt TTLAC: Think and Trade like a Champion (Cách tư duy và giao dịch như một nhà vô địch đầu tư chứng khoán).

Đây là series mình tóm tắt sách kèm theo là áp dụng các nội dung trong sách vào TTCK Việt Nam. Mình vẫn khuyến khích các bạn mua sách về và đọc đầy đủ để có thể chiêm nghiệm tốt hơn. Mọi người có thể đọc lại phần 1, 2 tại link bên dưới:

Tiếp theo là Phần 3 của cuốn sách Think and Trade like a Champion của Phù Thủy Chứng Khoán – Mark Minervini.

PHẦN 3: KHÔNG BAO GIỜ CHẤP NHẬN RỦI RO LỚN HƠN LÃI KỲ VỌNG

3.1 Khoa học về độ biến động và kỳ vọng

Có thể bạn từng nghe, khi thiết lập điểm dừng lỗ, hãy cho phép nhiều không gian để hấp thụ độ biến động của giá. Nghĩa là bạn nên nới lệnh dừng lỗ dựa trên biến động của cổ phiếu. Tôi kịch liệt phản đối. Thông thường, độ biến động cao xuất hiện trong môi trường khắc nghiệt. Trong những giai đoạn khó khăn, lợi nhuận của bạn sẽ nhỏ hơn mức bình thường; vì thế khoản lỗ của bạn cũng phải nhỏ hơn để bù đắp lại. Công bằng mà nói; trong những giai đoạn giao dịch khó khăn, tỷ lệ chiến thắng của bạn chắc chắn dưới 50%.

Hãy làm vài phép toán với tỷ lệ lãi/lỗ là 2:1

(1) Phép toán 1

  • Tỷ lệ chiến thắng là 40%
  • Mức lãi trung bình là 4%
  • Mức lỗ trung bình là 2%
  • Tỷ lệ lãi/lỗ là 2:1

=>> Kết quản lợi nhuận ròng là 3.63% sau 10 lượt giao dịch.

(2) Phép toán 2

  • Tỷ lệ chiến thắng là 40%
  • mức lãi trung bình là 42%
  • Mức lỗ trung bình là 21%
  • Tỷ lệ lãi/lỗ là 2:1

=>> Kết quả lỗ ròng 1.16% sau 10 lượt giao dịch.

Nếu bạn đang giao dịch kém cỏi và tỷ lệ chiến thắng của bạn giảm dưới 50%, liệu có phải điều cuối cùng bạn muốn làm là tăng không gian cho lệnh cắt lỗ để chấp nhận rủi ro lớn hơn. Điều tôi giải thích sau đây không phải ý kiến cá nhân, đó là toán học. Nhiều nhà đầu tư cho phép các vị thế thua lỗ được tự do hơn, và kết quả là khoản lỗ trở nên lớn hơn. Thành qua giao dịch bắt đầu tuột dốc, và bị loại khỏi cuộc chơi sau một cơ số lần giao dịch. Sau đó họ thấy những cổ phiếu cắt lỗ bất ngờ đảo chiều và tăng trở lại. Họ sẽ nói với bản thân điều gì? “Nếu tôi nới không gian cho lệnh SL (Stop Loss) để hấp thụ biến động giá; tôi vẫn đang nắm giữ cổ phiếu này”. Điều bạn nên làm phải là ngược lại.

Trường hợp duy nhất tôi nới SL là khi mọi thứ đang hoạt động tốt. Lúc này, tôi có thể buông lỏng hơn một chút, vì thị trường tăng giá mạnh thường sẽ giải cứu tôi. Ngược lại, trong bối cảnh thị trường khó khăn, lợi nhuận sẽ nhỏ hơn bình thường và khoản lỗ sẽ lớn hơn (vì gap giảm giá sẽ trở nên phổ biến và trượt giá cũng lớn hơn), bạn nên giảm bớt rủi ro bằng cách thu hẹp SL lại. Cách thông minh nhất để xử lý tình huống này là những việc sau:

  • Thắt chặt SL. Nếu bạn thường SL tại mức 7%-8%, bây giờ bạn nên SL ở mức 5%-6%.
  • Thiết lập target nhỏ hơn. Nếu bạn thường TP ở 15%-20%, bây giờ bạn nên chốt lãi ở mức 10%-12% (TP: Take Profit).
  • Nếu bạn đang sử dụng margin, hãy cắt margin ngay lập tức.
  • Giảm quy mô vị thế cũng như quyết tâm bảo toàn vốn.
  • Một khi nhìn thấy tỷ lệ chiến thắng trung bình và tỷ lệ lãi/rủi ro được cải thiện dần, bạn bắt đầu nâng các tham số dần trở lại mức bình thường.

3.2 Chén thánh

Không hề có sự chắc chắn khi đầu cơ trên TTCK – đó là lý do tại sao nó được gọi là đầu cơ. Đầu cơ là dựa trên những giả định nhất định. Khi bạn mua cổ phiếu, bạn hy vọng những người khác cũng nhìn thấy giá trị của cổ phiếu này và mua nó, từ đó tạo ra lực cầu đẩy giá cổ phiếu tăng cao hơn.

Giả sử bạn có tỷ lệ chiến thắng 50/50, nếu bạn cắt lỗ ở mức 10%, bạn cần thường xuyên có những khoản lợi nhuận 20%. Nhưng nếu bạn thường chốt lãi ở mức 8%, không phải 20%, bạn sẽ mất tiền theo thời gian mà thôi vì bạn đang có kỳ vọng toán học âm.

Kỳ vọng toán học = (PWT*AG) / (PLT*AL)

  • PWT: tỷ lệ % các giao dịch chiến thắng
  • PLT: tỷ lệ % các giao dịch thua lỗ
  • AG: mức lãi trung bình; AL: mức lỗ trung bình

3.3 Sử dụng Stop loss theo nhóm

Nếu bạn muốn giới hạn mức rủi ro 5% so với giá mua, bạn có thể phân chia ra một lệnh SL ở mức 3%, một lệnh SL ở mức 5%, và SL còn lại ở mức 8%. Tổng lỗ của bạn vẫn là 5%, nhưng nó mang lại cho bạn cơ hội duy trì 2/3 vị thế khi cổ phiếu giảm chưa tới 5% và duy trì 1/3 vị thế khi cổ phiếu giảm chưa tới 8%.

Tôi thích sử dụng SL theo nhóm khi nhận thấy cổ phiếu có khả năng tạo ra khoản lãi lớn và tôi muốn có cơ hội tốt nhất để duy trì một quy mô vị thế nhất định.

Giới hạn rủi ro do bạn quyết định, bạn có thể giới hạn 5% hoặc 7%, và tỉ lệ phân chia những lần SL tùy vào chiến lược của bạn.

Như bạn thấy ở hình trên, nếu mức lỗ mình sẵn sàng chấp nhận là 6%, mình có thể chia ra làm 2 tỷ lệ cắt lỗ 50:50 (1 SL ở mức 4%, và 1 SL ở mức 8%). Điều này cho phép giữ lại 1 nửa vị thế khi giá điều chỉnh gần -7% trước khi tăng lên lại gần 28%. Hoặc bạn có thể chia mức SL thành ba lần hoặc bất cứ kết hợp nào bạn muốn.

Tính toản rủi ro một cách khôn ngoan chính là bí quyết để có được thành quả giao dịch siêu hạng.

3.4 Khi nào nên nâng lệnh dừng lỗ

Bất cứ khi nào cổ phiếu tạo ra mức lãi gấp nhiều lần so với lệnh dừng lỗ ban đầu và lớn hơn mức lãi trung bình, tôi sẽ không bao giờ để cho giao dịch này biến thành một khoản lỗ. Khi giá cổ phiếu tôi sở hữu tăng gấp 3 lần rủi ro ban đầu và cao hơn mức lãi trung bình tôi thường kiếm được, tôi luôn phải di chuyển lệnh dừng lỗ về ít nhất là điểm hòa vốn.

Nếu cổ phiếu tiếp tục tăng giá, tôi bắt đầu quan sát cơ hội bán trong quá trình tăng giá và giữ tất cả hoặc một phần lợi nhuận có được. Bạn có thể cảm thấy tiếc nuối khi hòa vốn một giao dịch có lãi. Tuy nhiên, bạn có thể cảm thấy tồi tệ hơn nhiều nếu một khoản lãi tương đối lớn biến thành khoản lỗ. Tôi thường nâng lệnh dừng lỗ khi một cổ phiếu xuất hiện đợt điều chỉnh tự nhiên và sau đó tăng đến đỉnh cao mới.

3.5 Cách bổ sung vị thế mà không làm tăng rủi ro

Tôi muốn kiếm được nhiều tiền nhất có thể khi mua được những cổ phiếu chiến thắng. Như mọi khi, mục tiêu của tôi luôn luôn là tối thiểu hóa rủi ro và tối đa hóa lợi nhuận tiềm năng.

Trong ví dụ dưới đây, tôi mua 1000 cổ phiếu ở giá 16.5$ và dừng lỗ ở mức 15.5$, tương ứng lỗ 1$/ cổ phiếu. Điều này có nghĩa, nếu tôi sở hữu 1000 cổ phiếu sẽ có rủi ro 1000$. Cổ phiếu này sau đó tăng giá và thiết lập một điểm mua mới. Tôi lại mua thêm 1000 cổ phiếu khi giá vượt qua điểm mua mới tại 17.5$ và sau đó tôi thiết lập mức dừng lỗ 1$ cho toàn bộ 2000 cổ phiếu tại 16.5$. Điều tôi đang làm là để phần lợi nhuận tài trợ cho phần rủi ro tăng thêm.

Nếu lệnh mua thứ hai của tôi tại 18.5$ và cũng sử dụng lệnh dừng lỗ dưới 1$, tôi sẽ tiếp tục tăng gấp đôi vị thế mà không làm tăng rủi ro đối với nguồn vốn. Đây là cách tôi giữ cho mức sụt giảm tài khoản nằm ở mức thấp trong khi kiếm được tỷ suất sinh lợi lớn bằng cách tăng gấp đôi hoặc giảm một nửa vị thế.

3.6 Tại sao hầu hết các NĐT đều thất bại trong việc giới hạn rủi ro

Các nhà đầu tư thường gắn chặt cảm xúc với những cổ phiếu nắm giữ. Khi ôm chặt cổ phiếu nào đó, cái tôi bên trong mỗi nhà giao dịch sẽ trở nên rất lớn. Đến lượt nó, cái tôi này sẽ dẫn tới những lời biện hộ để các NĐT có lý do nào đó tiếp tục nắm giữ cổ phiếu thay vì bán ra. Lý do hầu hết các NĐT chậm cắt lỗ vì họ sợ sau khi bán, cổ phiếu sẽ đảo chiều tăng trở lại và họ sẽ sai lần thứ hai. Nói cách khác, NĐT bị chi phối bởi nỗi sợ hãi và sự nuối tiếc, thường bắt nguồn từ cái tôi quá lớn. Thật phi lý khi NĐT cũng cảm thấy sợ hãi lúc họ có lợi nhuận và cảm thấy nên bán ra thật nhanh. Tại sao? vì họ sợ nếu không bán ra, cổ phiếu có thể giảm trở lại và xóa đi khoản lãi.

Để thành công trong giao dịch, lòng tự cao tự đại của bạn nên được dẹp bỏ và loại bỏ các trạng thái cảm xúc. Hy vọng, sợ hãi và niềm kiêu hãnh không hề có chỗ trong bất cứ kế hoạch giao dịch nào. Trong giao dịch và cuộc sống, khả năng xử lý khi gặp thất bại là sự khác biệt lớn giữa người tầm thường và vĩ nhân. Nên nhớ, lỗ là một hàm của lợi nhuận kỳ vọng, và mấu chốt của thành công là không được phép chấp nhận rủi ro lớn hơn lợi nhuận kỳ vọng.

KẾT THÚC PHẦN 3