* Viết tắt TTLAC: Think and Trade like a Champion (Cách tư duy và giao dịch như một nhà vô địch đầu tư chứng khoán).

Đây là series mình tóm tắt sách kèm theo là áp dụng các nội dung trong sách vào TTCK Việt Nam. Mình vẫn khuyến khích các bạn mua sách về và đọc đầy đủ để có thể chiêm nghiệm tốt nhất. Mọi người có thể đọc lại các phần trước ở đường link này: Cách tư duy và giao dịch như một nhà vô địch đầu tư chứng khoán.

Tiếp theo là Phần 5 của cuốn sách Think and Trade like a Champion của Phù Thủy Chứng Khoán – Mark Minervini.

PHẦN 5: LÃI KÉP SỐ TIỀN, ĐỪNG LÃI KÉP SAI LẦM

“Losers average losers”, đây là câu nói nổi tiếng của Paul Tudor Jones (một trong những nhà quản trị tiền vĩ đại nhất mọi thời đại), nó mang nghĩa là “những kẻ bình quân giá xuống là những kẻ bại trận”. Bạn cần biết sự cám dỗ của bình quân giá xuống như thế nào và rất quan trọng đến nỗi chúng ta phải luôn nhắc nhở bản thân không được làm điều đó. Nếu bạn yêu thích một cổ phiếu tại mức giá 25$ thì bản năng con người sẽ khiến bạn càng yêu thích nó hơn tại mức giá 20$. Bạn nghĩ đó là một món hời! Ảo giác này khiến bạn chấp nhận nắm giữ cổ phiếu cho dù đã đoán sai xu hướng. Hãy gạt bỏ cái tôi của mình, Hãy thoát khỏi cổ phiếu này khi khoản lỗ vẫn đang còn nhỏ, trước khi nó trở nên lớn hơn.

Nếu bạn bình quân giá xuống với suy nghĩ rằng cổ phiếu này giảm đến mức nào đó sẽ phải tăng trở lại, thì những khoản lỗ không thể kiểm soát sẽ làm bạn trở nên hoang mang và cuối cùng thiêu rụi tài khoản giao dịch, đừng lãi kép sai lầm.

5.1 Quy tắc 50/80

Để lãi kép số tiền thay vì lãi kép sai lầm, bạn cần thận trọng với sác xuất ma quỷ mà tôi gọi là quy tắc 50/80. Đó là: một khi cổ phiếu dẫn dắt thị trường đã đạt đỉnh lớn, có xác suất 50% nó sẽ giảm giá tới 80% và có xác suất 80% cổ phiếu này sẽ sụt giảm 50%.

Hãy nghĩ về những xác suất này một chút. Sau khi một cổ phiếu tăng giá mạnh, nó gần như chắc chắn sẽ giảm giá 50% sau khi đỉnh cao mọi thời đại xuất hiện. Có xác suất tương đương với việc tung đồng xu, mức sụt giảm này sẽ lên đến 80%. Một khi những cổ phiếu dẫn dắt thị trường đạt đỉnh, chúng có thể giảm trung bình khoảng 70%. Câu chuyện này nhắc bạn phải chú ý về khoản lỗ nhỏ đầu tiên xuất hiện trong radar quan sát của bạn.

Nắm giữ một cổ phiếu đang sụt giảm nhanh hoặc thậm chí mua nhiều hơn khi cổ phiếu càng giảm có thể giúp bạn kiếm được tiền trong một, hai hoặc vài lần nếu như gặp may mắn. Nhưng chỉ cần một lần thôi, cổ phiếu rơi tuột dốc, bạn không chỉ lỗ ở vị thế đầu tiên mà còn lỗ ở tất cả các vị thế ở những lần bắt đáy sau đó. Lúc này, bạn đang lãi kép sai lầm bằng cách tự thuyết phục chính mình: “đây có thể là đáy”, vì thế bạn mua vào nhiều hơn! Một vài NĐT quá bảo thủ để chấp nhận sai lầm nên họ liên tục tăng gấp đôi vị thế ở những lần thua lỗ. NĐT nghiệp dư cố gắng tỏ ra mình luôn luôn đúng, trong khi một nhà giao dịch chuyên nghiệp chấp nhận sai lầm để kiếm tiền.

5.2 Bẫy giá rẻ

Khi bạn đầu tư vào cổ phiếu, nếu một cái gì đó bất ngờ trở nên “rẻ hơn” đó không phải là một món hời. Nó có thể là một cái bẫy nếu như bạn mua đơn thuần chỉ vì cho rằng nó rẻ. Một cổ phiếu “rẻ” vẫn có thể giảm giá vì những thông tin tốt.

Khi bạn mua một cổ phiếu vì cho rằng nó rẻ, rất khó để bán đi nếu cổ phiếu này chuyển động chống lại bạn vì bạn thấy nó đang còn rẻ hơn nữa – chính là lý do bạn mua lúc đầu. Giá càng rẻ hơn, càng trở nên cuốn hút cho những ai nghĩ rằng “nó đã rẻ”. Nó có thể giảm mạnh và đi ngang khiến cho vị thế của bạn “bị chôn chặt” trong nhiều năm và trong một số trường hợp còn kéo dài cả thập niên.

Thông thường, chỉ số P/E tăng vọt sau khi cổ phiếu trải qua đợt giảm giá mạnh vì lợi nhuận giảm mạnh, hoặc tệ hơn, các khoản lỗ bắt đầu xuất hiện trong báo cáo tài chính. Nhưng lúc này, mọi việc đã quá trễ.

5.3 Phong độ là nhất thời, đẳng cấp là mãi mãi

Tính nhất quán là sự khác biệt giữa một NĐT chuyên nghiệp và 1 NĐT nghiệp dư. Bạn cũng có thể có những cú ném bóng rỗ ghi 3 điểm, nhưng Michael Jordan làm điều này một cách liên tục và ổn định, ngay cả khi chịu áp lực lớn. Mục tiêu trong hoạt động giao dịch là thực thi một chiến lược mà bạn có thể thực hiện nhất quán. Biết trước kết quả của bất kỳ giao dịch nào cũng không tạo nên thành công của bạn, thay vào đó, chính là kết quả tổng hợp của tất cả các quyết định đúng đắn và giao dịch nhất quán theo thời gian. Áp dụng nhất quán giúp bạn hình thành kỷ luật để tạo nên đẳng cấp lâu dài và có khả năng lặp lại theo thời gian.

5.4 Đừng bao giờ để một khoản lãi lớn trở thành khoản lỗ

Một khi cổ phiếu tăng giá mạnh và tạo ra một khoản lãi khá lớn, bạn nên thiết lập trạng thái bảo vệ lợi nhuận. Giả sử khi mua một cổ phiếu tại mức 50$, và giá tăng đến 65$, tôi sẽ di chuyển mức dừng lỗ lên ít nhất là 50$. Nếu cổ phiếu tiếp tục tăng giá, tôi sẽ bắt đầu tìm kiếm cơ hội để chốt một phần vị thế để giữ lợi nhuận. Nếu bị đóng lệnh tại điểm hòa vốn, tôi vẫn còn nguyên phần vốn, không lãi cũng không lỗ. Sau đây là thứ tự ưu tiên tầm quan trọng của tôi:

1. Đầu tiên, hãy bảo vệ bản thân tránh khỏi khoản lỗ lớn bằng lệnh dừng lỗ.
2. Bảo vệ nguồn vốn đầu tư một khi giá cổ phiếu tăng.
3. Bảo vệ lợi nhuận một khi có được khoản lãi lớn.

Để đạt được lợi nhuận bền vững, bạn phải bảo vệ lãi và nguồn vốn. Tôi không thấy sự khác biệt giữa 2 vấn đề này. Một khi kiếm được một khoản lãi, tiền thuộc về tôi. Lợi nhuận ngày hôm qua sẽ trở thành nguồn vốn ngày hôm nay.

5.5 Đừng sử dụng chiến lược phản công nhanh

Chiến lược phản công nhanh và đưa ra những quyết định tức thời thường dẫn đến nhiều rắc rối, đơn giản vì tôi không nghiên cứu đầy đủ. Vì thế, tốt nhất là tôi không nên làm gì cả.

Khi công ty hay thị trường công bố một thông tin tốt “bất ngờ”, bạn không bao giờ biết được thị trường sẽ phản ứng thế nào. Có thể thông tin này đã phán ánh vào giá, hoặc có thể thị trường đang kỳ vọng một điều gì khác. Khi những thông tin mới xuất hiện, độ biến động tăng, những dao động mạnh có thể khiến bạn vào/ra thị trường liên tục. Giao dịch quá mức khiến bạn trở nên cảm xúc và ảnh hưởng xấu đến thành tích giao dịch.

5.6 Tư duy độc lập

Thường các NĐT bị chệch hướng khỏi chiến lược đầu tư của mình và đưa ra những quyết định sai lầm vị họ bị đánh bại bởi những lực tác động bên ngoài. Thị trường tài chính chứa đầy những lời tuyên truyền, xem tivi, đọc các bình luận tại các diễn đàn, broker,…

Bất kể các nhà quản lý quỹ đang làm gì, hoặc bạn bè của bạn giao dịch ra sao, hết thảy đều không thích hợp với bạn. Bạn của bạn có thể làm những điều vĩ đại, kiếm nhiều tiền trong khi bạn vẫn còn đang chờ đợi một cổ phiếu thiết lập tín hiệu giao dịch theo kế hoạch của mình. Điều này không đồng nghĩa bạn được phép suy đoán phương pháp giao dịch của mình và làm điều gì đó quá sớm vì đang cảm thấy mất kiên nhẫn.

Có rất nhiều sự cuốn hút bên ngoài làm sao nhãng suy nghĩ của bạn khi giao dịch. Công việc của bạn là phải giữ suy nghĩ được thông suốt và tập trung vào những vấn đề nằm trong tầm hiểu biết. Dấu hiệu của một NĐT chuyên nghiệp là chỉ hoạt động trong tầm hiểu biết của mình và lờ đi những thứ khác.

5.7 Sức mạnh của sự chờ đợi

Giống như loài báo đốm kiên nhẫn ngồi trong bụi rậm để chờ đợi một thời cơ thích hợp chộp lấy con mồi, bạn phải xây dựng kỹ năng mà tôi gọi là sức mạnh của sự chờ đợi. Đây là một dấu hiệu khác cho thấy bạn trở thành một NĐT chuyên nghiệp – khả năng kiên nhẫn chờ đợi thời cơ thích hợp trước khi tham gia giao dịch. Con báo đốm có thể đang đói, nhưng nó biết rằng để kiếm được bữa ăn, nó phải kiên nhẫn và chờ đợi thời điểm chín muồi. Nó đủ thông minh để không lãng phí sức vào những lần săn mồi ít có khả năng thành công.

Nếu bạn né tránh các quy tắc giao dịch và kỷ luật do chính mình đặt ra, bạn thực ra chẳng hề có chiến lược nào cả. Nếu bạn buộc phải giao dịch và kết quả thua lỗ, bạn đang tự đào hố chôn mình vì sẽ phải làm việc cật lực để trở về lại điểm hòa vốn. Hãy tin vào kỷ luật bản thân và sức mạnh của sự chờ đợi.

5.8 May mắn chỉ ở Las Vegas

Quy tắc giao dịch sẽ chiến thắng sự may mắn theo thời gian. Đó không phải là vấn đề bạn thắng bao nhiêu tiền trong một cú đánh may mắn; kết quả không đồng nghĩa với cách làm. Nếu bạn ném phi tiêu lên bảng danh sách cổ phiếu được ghi trên bảng ném, bạn vẫn có tỷ lệ xác suất đúng 30%-40% khi chọn cổ phiếu, nhưng đây không phải là cách làm tốt. Lợi nhuận của bạn sẽ chỉ là sự may mắn và những đồng tiền dễ kiếm chỉ là những ký ức tức thời. Thay vào đó, bạn hãy kiếm tiền từ một phương pháp giao dịch nhất quán và bền vững. Chiến lược giao dịch có thể đền đáp cho bạn cả một cuộc đời. May mắn chỉ là hiện tượng ngắn hạn. Trong dài hạn, may mắn là người thua cuộc.

— KẾT THÚC PHẦN 5 —